Z cyklu "Spotkania z tradycją..." - polskie tradycje i zwyczaje wielkanocne

Choć nie zawsze o tym pamiętamy, tradycje, obyczaje i wartości dziedziczone po poprzednich pokoleniach określają naszą tożsamość – kulturową, narodową, lokalną czy wyznaniową. Dzięki przywiązaniu do narodowej tradycji, kultury i języka przetrwaliśmy lata niewoli.

Okres wiosenny rozpoczyna cykl pięknych polskich zwyczajów związanych z Niedzielą Palmową i świętami wielkanocnymi. Najważniejszym symbolem Niedzieli Palmowej, zwanej Kwietną lub Wierzbną jest palma. Palmy polskie, najczęściej przypominają smukłe, pionowe bukiety, różnej wysokości. Tradycyjnie powinny się w nich znaleźć gałązki wierzbowe, o tej porze roku obsypane srebrzystymi, puszystymi baziami (zwanymi także kotkami lub jagniątkami).

- "Wierzba, w naszej tradycji uważana jest bowiem za roślinę miłującą życie, ponieważ rośnie w najgorszych nawet warunkach, łatwo się przyjmuje, a ucięta, włożona do wody gałązka wierzbowa i nawet postawiona w wilgotnym kącie wierzbowa miotła, szybko wypuszczają zielone listki. Do palm wkłada się także rośliny, tzw. wiecznie zielone: gałązki tui, świerku, bukszpanu, borówek leśnych, cisu. Całość przybiera się kolorowymi wstążeczkami i suszonymi lub sztucznymi kwiatkami" – czytamy w książce Barbary Ogrodowskiej pt. "Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne".

Procesje z palmami są pięknym widowiskiem, zwłaszcza w tych regionach i miejscowościach, które słyną z palm wysokich np. w Łysych na Kurpiach, w Lipnicy Murowanej i na Podhalu. Poświęcone w czasie mszy św. palmy nabierały niezwykłej mocy: połknięte bazie – chroniły od  chorób gardła i suchot, spalone gałązki – stawały się pokutnym popiołem na środę popielcową, zatknięte na rogu pola – chroniły rośliny przed szkodnikami, a ustawione w oknie podczas burzy – odwracały pioruny. Po mszy św. uderzano się nimi  nawzajem, życząc sobie zdrowia, bogactwa, urodzaju.

W Wielki Czwartek i Wielki Piątek gospodynie przygotowują świąteczne potrawy: pieką chleb, ciasta, baby drożdżowe i różnego rodzaju mięsa i kiełbasy. W każdym domu nie może zabraknąć kolorowych jajek, które w Wielką Sobotę, razem z innymi potrawami w wiklinowych koszyczkach święci się w kościele. Święconkę przynosi się do domu i w Wielką Niedzielę dzieli się tym święconym jajkiem z najbliższymi. Jajko — jako symbol dający początek nowemu życiu — jest uważane za symbol życia. Barwne jaja wielkanocne nazywamy kraszankami, malowankami lub byczkami – wtedy, gdy są gładkie (bez wzoru), jednokolorowe. Dawniej farbowano je w naturalnych barwnikach roślinnych. Wywar z kory dębowej dawał kolor czarny, z łusek cebuli różne odcienie barwy żółtej i brązu, sok z buraków – kolor różowy. Jajka pokryte wzorem noszą nazwę pisanek. Nazwa ta odnosi się przede wszystkim do jaj, których wzór wykonany został roztopionym woskiem, czyli techniką batiku. Potocznie wszystkie jaja wielkanocne nazywamy pisankami. A są one nie tylko ozdobą stołów, ale także świadectwem ciągłości naszych obyczajów i bardzo starych tradycji.

Zachęcamy starszych do przekazywania, a młodych mieszkańców miasta do pielęgnowania polskich tradycji związanych z obchodami świąt wielkanocnych. Poniżej podajemy linki do filmików jak wykonać palmę wielkanocną oraz pomalować pisanki.

Jak wykonać palmę wielkanocną

Jak zrobić palmę wielkanocną z bukszpanem

Malowanie pisanek woskiem pszczelim

Jak wykonać pisankę

Podzielcie się z nami własnoręcznie wykonanymi palmami, tradycyjnie ozdobionymi jajkami czy koszyczkami wielkanocnymi wysyłając zdjęcia prac na adres e-mail: [email protected]. Na zgłoszenia czekamy do 9 kwietnia 2021.

Najciekawsze prace nagrodzimy!