Wady postawy u dzieci – dlaczego są poważnym problemem?

Odchylenia od prawidłowego ustawienia ciała mogą prowadzić do różnorodnych problemów zdrowotnych, zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłym życiu. Częstość ich występowania u dzieci i młodzieży jest wysoka i nadal wzrasta z każdym rokiem. Zobacz, z czego wynika taki trend!

Wady postawy mogą powodować ból, ograniczać sprawność fizyczną i wpływać negatywnie na zdrowie psychiczne dziecka, obniżając jego samoocenę i utrudniając kontakty z rówieśnikami. Przyczyny powstawania wad postawy są różnorodne, począwszy od siedzącego trybu życia, a skończywszy na czynnikach genetycznych i nieprawidłowościach w budowie anatomicznej. Konsekwencje zdrowotne również bywają poważne i wieloaspektowe. Co trzeba wiedzieć o wadach postawy u dzieci?

Wady postawy to problem, który dotyka coraz młodsze osoby. Nieskorygowane zmiany w układzie kostno-stawowym prowadzą do trwałych deformacji, których leczenie w późniejszym wieku jest trudne, długotrwałe i często mało skuteczne. Takie problemy wiążą się także z wieloma nieprzyjemnymi dolegliwościami — bólami szyi, pleców, głowy i ograniczeniem sprawności. Do najczęściej diagnozowanych wad postawy należą:

• Skolioza: boczne skrzywienie kręgosłupa, często połączone ze skręceniem kręgów.

• Plecy okrągłe: pogłębienie kifozy piersiowej, charakteryzujące się zaokrąglonymi plecami i wysuniętą do przodu głową.

• Plecy wklęsłe: pogłębienie lordozy lędźwiowej, objawiające się nadmiernym wygięciem kręgosłupa w odcinku lędźwiowym do przodu.

• Plecy płaskie: spłaszczenie naturalnych krzywizn kręgosłupa.

• Klatka piersiowa lejkowata: zapadnięcie dolnej części mostka i przylegających do niego żeber.

• Klatka piersiowa kurza: wysunięcie mostka do przodu.

• Kolana koślawe: odchylenie osi kończyn dolnych na zewnątrz, powodujące, że kolana stykają się ze sobą, a kostki są oddalone.

• Kolana szpotawe: odchylenie osi kończyn dolnych do wewnątrz, w wyniku czego kolana są oddalone od siebie, a kostki stykają się.

• Płaskostopie: obniżenie łuków stopy.

• Stopa koślawa: odchylenie pięty na zewnątrz.

• Stopa szpotawa: skręcenie stopy do wewnątrz.

• Stopa płasko-koślawa: połączenie płaskostopia i stopy koślawej.

• Badania naukowe wskazują, że częstość występowania wad postawy u dzieci i młodzieży jest wysoka i wynosi od 30 do 60%. Największe zagrożenie dla rozwoju nieprawidłowej postawy ciała występuje w okresie szybkiego wzrostu, czyli między 5 a 7 rokiem życia oraz w okresie dojrzewania płciowego, kiedy to zachodzą intensywne zmiany w układzie ruchu.

Istnieje wiele czynników, które mogą przyczynić się do rozwoju wad postawy.  Najważniejszym z nich jest siedzący tryb życia. Spędzanie dużej ilości czasu w pozycji siedzącej, np. przed komputerem, telewizorem czy smartfonem, osłabia mięśnie posturalne i sprzyja powstawaniu wad postawy oraz zmian zwyrodnieniowych, np. zwyrodnienia kręgosłupa. Kolejną ważną przyczyną powstawania tego problemu jest brak aktywności fizycznej. Brak ruchu osłabia mięśnie, zmniejsza elastyczność ciała i zaburza koordynację ruchową.

U dzieci i młodzieży w wieku szkolnym można zauważyć także nieprawidłowy sposób noszenia plecaków. Noszenie ciężkiego plecaka na jednym ramieniu lub w nieodpowiedni sposób obciąża kręgosłup i może prowadzić do skrzywień, a także do asymetrii obręczy barkowej.

Bardzo istotną kwestią są także nieprawidłowe nawyki podczas siedzenia.  Przyjmowanie niewłaściwej pozycji podczas siedzenia przy biurku, np. garbienie się, skrzywianie kręgosłupa, zakładanie nogi na nogę, podpieranie głowy ręką, może prowadzić do utrwalenia się nieprawidłowych wzorców posturalnych.

Za rozwój takiego problemu odpowiadać mogą w pewnym stopniu również czynniki genetyczne. W niektórych przypadkach wady postawy mogą być dziedziczne, np. skolioza idiopatyczna. Winne mogą być także nieprawidłowości w budowie anatomicznej – wady wrodzone, urazy, choroby mogą również wpływać na rozwój wad postawy.

Przyczyną może być również niewłaściwe obuwie – noszenie butów na wysokim obcasie lub płaskich, bez odpowiedniego podparcia dla stopy, może prowadzić do powstawania wad stóp, a w konsekwencji również do wad postawy. Nie sposób pominąć także wpływu nadwagi i otyłości. Nadmierna masa ciała obciąża układ kostno-stawowy, a szczególnie kręgosłup i stawy kończyn dolnych, co zwiększa ryzyko powstawania wad postawy.

Wady postawy mogą prowadzić do wielu problemów zdrowotnych, zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłym życiu. Wśród najbardziej znaczących konsekwencji można z pewnością wymienić ból. Wady postawy mogą powodować takie dolegliwości ze strony kręgosłupa, stawów, mięśni, głowy. Ból może także być przewlekły i utrudniać codzienne funkcjonowanie.

Kolejną konsekwencją jest ograniczenie sprawności fizycznej. Skrzywienia kręgosłupa i inne wady postawy mogą utrudniać wykonywanie codziennych czynności, uprawianie sportu, a nawet samodzielne poruszanie się. Skutkiem takich wad mogą być także problemy z oddychaniem: Wady klatki piersiowej mogą ograniczać pojemność płuc i utrudniać oddychanie, co może prowadzić do zmniejszenia wydolności fizycznej.

U osób z wadami postawy, szczególnie jeśli są to pacjenci leżący, mogą pojawić się problemy z krążeniem. Nieprawidłowa postawa ciała może wpływać negatywnie na krążenie krwi, co może prowadzić do obrzęków, żylaków, a w dłuższej perspektywie do chorób układu krążenia.

Problemy z trawieniem – wady postawy mogą wpływać na położenie i funkcjonowanie narządów wewnętrznych, co może prowadzić do problemów z trawieniem, zaparć, zgagi. Nie można zapominać także o problemach psychologicznych.  Dzieci z wadami postawy często mają niską samoocenę, problemy z akceptacją swojego ciała, trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami. Mogą również występować stany lękowe i depresyjne.

Aby zapobiec powstawaniu wad postawy u dzieci, należy podejmować działania profilaktyczne. Do najważniejszych z nich zalicza się regularna aktywność fizyczna. Dzięki niej można wzmocnić mięśnie oraz poprawić elastyczność ciała i koordynację ruchową. Zaleca się, aby dzieci spędzały co najmniej 60 minut dziennie na aktywności fizycznej o umiarkowanej lub dużej intensywności. Ważne jest, aby aktywność była zróżnicowana i obejmowała ćwiczenia wzmacniające, rozciągające i koordynacyjne.

Kolejnym istotnym działaniem jest unikanie długotrwałego siedzenia: Należy ograniczać czas spędzany w pozycji siedzącej i zachęcać dzieci do częstych przerw na rozruszanie się, co najmniej co 20-30 minut. Noszenie plecaka powinno odbywać się w odpowiedni sposób. Plecak musi być noszony na obu ramionach, a jego waga nie powinna przekraczać 10-15% masy ciała dziecka. Ważne jest, aby plecak był dobrze dopasowany do pleców dziecka i miał szerokie, regulowane szelki.

Prawidłowa pozycja podczas siedzenia. Aby uniknąć wad postawy, należy uczyć dzieci właściwej pozycji podczas siedzenia przy biurku. Krzesło powinno być odpowiednio dopasowane do wzrostu dziecka, a stopy powinny swobodnie opierać się o podłogę. Ważne jest, aby dziecko siedziało prosto, z plecami opartymi o oparcie krzesła.

Kontrole u specjalisty: Regularne kontrole u lekarza lub fizjoterapeuty pozwalają na wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w postawie ciała. Zaleca się, aby dzieci były badane pod kątem wad postawy co najmniej raz w roku. W kontekście postawy istotny jest także zdrowy wypoczynek w nocy. Materac powinien być dostatecznie twardy, aby zapewnić odpowiednie podparcie dla kręgosłupa. Działaniem profilaktycznym może być również prawidłowe odżywianie, które zapewnia organizmowi składniki budulcowe niezbędne do prawidłowego rozwoju układu kostno-stawowego.

^{Bibliografia:}

1. ^{Mucha D, Ambroży T, Ząbek M, Wojtala J, Szczygieł A, Żaba K, et al. Aktywność fizyczna jako warunek prawidłowej postawy ciała młodzieży. Kultura Bezpieczeństwa Nauka Praktyka Refleksje. 2015;19:139-48.}

2. ^{Antczak-Komoterska A, Lewińska A. Wady postawy u dzieci - profilaktyczna rola pielęgniarki. Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu. 2022;3(7):105-20.}

3. ^{Makarczuk A, Głuchowski R. Rodzice wobec problemu aktywności ruchowej i korekcji postawy ciała dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku. 2017;33(1):19-28.}

4. ^{Mucha D, Ambroży T, Ząbek M, Wojtala J, Szczygieł A, Żaba K, et al. Aktywność fizyczna jako warunek prawidłowej postawy ciała młodzieży. Kultura Bezpieczeństwa Nauka Praktyka Refleksje. 2015;19:139-48.}

5. ^{Kochman D, Studzińska A. Analiza częstości występowania oraz czynników wpływających na powstanie wad postawy u dzieci w wieku szkolnym. Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu. 2020;3(5):69-95.}